एजेन्सी, । सन् १९७७ मा खेलबाट सन्यास लिएका पेले अझै पनि विश्वका चर्चित खेलाडीमध्ये एक हुन्, पेलेको बिहीबार राति निधन भएको छ । उनी ८२ वर्षका थिए र केही समयदेखि मिर्गौला र प्रोस्टेट रोगबाट पीडित थिए । पेले विश्वकप फुटबलको उपाधि जित्ने तीन टिमको सदस्य रहिसकेका छन् । यस्तो किर्तिमान राख्ने उनी विश्वकै एक मात्र खेलाडी हुन् । आफ्नो करियरमा १३६३ खेल खेलेका पेलेको नाममा १२८१ गोल रहेको छ ।
उनको खेल र रेकर्डसँग सम्बन्धित सयौं कथाहरू संसारभर प्रसिद्ध छन्, तर इतिहासकै सबैभन्दा प्रसिद्ध खेलाडी पेलेसँग सम्बन्धित केही कुराहरू छन् जुन धेरैलाई थाहा छैन। यस्ता रोचक कथाहरू यहाँ उल्लेख गरिन्छ ।
पेलेले रेफ्रीलाई बाहिर पठाए
जुन १८, १९६८ मा, यो बोगोटाको बारेमा हो । पेलेको क्लब सान्तोस र कोलम्बियाली ओलम्पिक टोलीबीच मैत्रीपूर्ण खेल चलिरहेको थियो । यसै क्रममा रेफ्री गुइलेर्मो भेलास्क्वेजले पेलेलाई मैदान छोड्न भने । (रातो कार्डको प्रयोग सन् १९७० को दशकमा सुरु भयो) । उनलाई फाउल गरेको आरोप लागेको थियो । भेलाज्क्वेजका अनुसार पेलेले उनीसँग दुर्व्यवहार गरेका थिए।
तर रेफ्रीको यो निर्णयलाई लिएर ठूलो विवाद भयो र विरोध सुरु भयो । सान्तोसका खेलाडीले रेफ्रीलाई घेरे । खेलका तस्बिरहरूमा भेलाज्क्वेजको आँखा कालो भएको देख्न सकिन्छ । त्यहाँ उपस्थित दर्शकले पनि उनको विरोध गरेका थिए । सन् २०१० मा दिएको एक अन्तर्वार्तामा उनले आफू मैदान बाहिर जान वाध्य पारियो । उनले लाइनम्यानलाई आफ्नो सिट्टी दिए र पेलेलाई खेलमा फिर्ता बोलाइयो।
के पेलेले साँच्चै युद्ध रोके ?
१९५० को दशकमा, पेलेको सान्तोस एफसी विश्वको सबैभन्दा प्रसिद्ध फुटबल क्लबहरू मध्ये एक थियो । यसैको फाइदा उठाउँदै यो टोलीले विश्वभर धेरै मैत्रीपूर्ण खेल खेल्ने गर्दथ्यो । यस्तै एउटा खेल ४ फेब्रुअरी १९६९ मा नाइजेरियाको युद्धग्रस्त क्षेत्रमा खेलिएको थियो । उक्त खेलमा सान्तोस क्लबले बेनिनी सिटीको स्थानीय क्लबलाई २–१ ले पराजित गरेको थियो ।
त्यतिबेला नाइजेरियामा रक्तपातपूर्ण गृहयुद्ध चलिरहेको थियो । इतिहासकार गुरमान गोर्चेका अनुसार ब्राजिलका खेलाडी र अधिकारीहरू सुरक्षाको बारेमा चिन्तित थिए, त्यसैले दुवै पक्षले युद्धविराम गर्ने निर्णय गरे। यस कथाको सत्यताको बारेमा विभिन्न कुराहरू भनिन्छ। सन् १९७७ मा प्रकाशित पेलेको पहिलो आत्मकथामा यसबारे केही लेखिएको थिएन।
तर ३० वर्षपछि प्रकाशित अर्को आत्मकथामा उनले यो कुरा उल्लेख गरेका छन् । उनले लेखे कि खेलाडीहरूलाई भनिएको थियो, ‘प्रदर्शन खेलको लागि गृहयुद्ध समाप्त हुन सक्छ।’ पेलेले लेखे, ‘यो पूर्णतया सहि हो वा होइन मलाई थाहा छैन, तर नाइजेरियाले हामी त्यहाँ भएको समयमा कुनै घुसपैठ नभएको सुनिश्चित गर्यो। ’
कसरी पेलेले बिटल्सलाई तल देखाए
१९७५ मा पेले न्यूयोर्क, संयुक्त राज्य अमेरिका मा न्यूयोर्क कोसमोस को लागि खेल्न गए । त्यहाँ उनले अंग्रेजी सिक्न थाले । एक पटक उनको पूर्व बीटल्स गायक र गिटारवादक जोन लेननसँग टक्कर भयो। पेलेले २००७ मा उनको बारेमा लेखे, ‘लेनन त्यतिबेला जापानी भाषा सिक्दै थिए।’ पेलेका अनुसार लेननले आफू र उनका अन्य बीटल्स साथीहरूले एक पटक इङ्ल्यान्डको एउटा होटलमा ब्राजिलियन टोलीलाई भेट्ने प्रयास गरेको बताएका थिए। पेलेले लेखेका छन् कि ब्राजिलियन फुटबल संघका निर्देशकले ती व्यक्तिहरूलाई भेट्नबाट रोकेका थिए।
पेले युरोपको क्लबबाट किन खेलेनन् ?
पेलेका आलोचकहरू भन्छन् कि उनले युरोपको कुनै पनि क्लबबाट खेलेनन्, यो उनका लागि फाइदाजनक साबित भयो । समस्या यो थियो कि अन्य धेरै ठूला र साना ब्राजिलियन खेलाडीहरू जस्तै, जब उनी आफ्नो करियरको शिखरमा थिए, उनलाई विदेश जानबाट रोकिएको थियो । सान्तोस क्लबले रियल म्याड्रिड र एसी मिलान जस्ता क्लबहरूको प्रस्ताव अस्वीकार गर्यो । त्यतिबेला खेलाडीले कहाँ खेल्ने भन्ने निर्णय उनीहरुको हातमा थिएन ।
उनलाई ब्राजिलमै राख्न सरकारबाट दबाब पनि आएको थियो । १९६१ मा, तत्कालीन राष्ट्रपति जानियो क्वाड्रोसले पेले ‘राष्ट्रिय सम्पत्ति’ भएको र ‘निर्यात’ गर्न नसकिने घोषणा गरे । १९७५ मा पेले विदेशी क्लबको हिस्सा भए तापनि उनले न्यूयोर्क कोसमोस नामको टोलीबाट खेले।
५० वर्षको उमेरमा ब्राजिलको कप्तान बने
पेलेले क्लब र देश दुवैको कप्तानी गर्ने प्रस्ताव अस्वीकार गर्नुअघि मात्र एक पटक ब्राजिलको कप्तानी गरेका थिए । राष्ट्रिय टोलीबाट सन्यास लिएको १९ वर्षपछि सन् १९९० मा उनले कप्तानको रूपमा मैत्रीपूर्ण खेलमा भाग लिए । ब्राजिलले ‘रिष्ट अफ द वर्ल्ड’ टिमसँग खेलेको थियो । यो खेल पेलेको ५० औं जन्मदिनमा खेलिएको हो । खेलको पहिलो ४५ मिनेटमा पेले मैदानमा उत्रेका थिए ।
जब पेले ‘अपहरण’ भए
सन्तोस क्लबका खेलाडीहरू ५ सेप्टेम्बर १९७२ मा त्रिनिडाड र टोबागोमा खेलिने खेलबाट दुखी थिए । टोलीका डिफेन्डर ओबेरेडनले सन् २०१० मा ब्राजिलको एउटा पत्रिकालाई भने, ‘हामी आफ्नो विमानमा फर्किनका लागि छिटो खेल खेल्न तयार थियौं।’ तर ४३ औं मिनेटमा पेलेले गोल गरेपछि पोर्ट अफ स्पेन स्टेडियमका दर्शकहरु अनियन्त्रित बने ।
दर्शकहरू मैदानमा उत्रिए र केही समय पेलेलाई आफ्नो काँधमा बोकेर सडकमा हिँडे । यो उत्सवको माहौलमा पेलेलाई त्यहाँबाट फर्काउन सजिलो थिएन, धेरै समय लाग्यो ।
सिल्भेस्टर स्टेलोन फिक्का
१९८० सम्म, सिल्वेस्टर स्टेलोन एक प्रसिद्ध नाम बनेको थियो । उनको फिल्म ‘एस्केप टु विक्टोरी’ को सुटिङ सन् १९८० मा सुरु भएको थियो । यो फिल्म दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा नाजी र कैदीहरूको टोलीको काल्पनिक कथा थियो । पेले धेरै पूर्व फुटबलरहरू र त्यसपछि खेल्ने खेलाडीहरूसँगै यसको हिस्सा थिए। पेलेले एक दृश्यमा एक्रोबेटिक साइकल शट पनि हिर्काए ।
पेलेले ब्राजिलको वेबसाइट यूओएल लाई दिएको अन्तर्वार्तामा उक्त गोली स्टेलोनलाई मार्नका लागि हानेको बताए । उनले भने, ‘स्क्रिप्ट अनुसार, स्ट्यालोनले शट लिनु पर्ने थियो र म गोलकिपर थिएँ।’ यो देखेर पेले चर्को स्वरमा हाँसे र भने, ‘तर उसले बललाई हिट गर्न पनि सकेन।’ पेले गोलकिपर बनेको भए पनि सायद निराश हुने थिएनन् ।
उनले सान्तोस क्लबबाट खेल्दा चार खेलमा यो भूमिका खेलेका थिए । यसमा सन् १९६४ मा खेलिएको ब्राजिलियन कपको सेमिफाइनल पनि छ। ब्राजिलले सबै खेल जित्यो, पेलेले कुनै पनि खेलमा गोल गर्न दिएनन् ।
संसारमा एकजना पेले मात्र छैनन्पेलेका फ्यानहरूले “There is only one Pele” (Pele is the only one in the world)
एक वर्ष वित्दा पनि महिला खेलाडीले पाएनन् पुरस्कार
काठमाडौं । बाँके जिल्ला भलिबल संघको आयोजनामा नेपालगन्जमा भएको आठौं संस्करणको प्रधानमन्त्री कप महिला भलिबल प्रतियोगिताको पुरस्कार एक वर्ष बित्दा पनि खेलाडीले पाएका छैनन् । प्रतियोगिता गत वर्ष फागुन २१ देखि २५ गतेसम्म आयोजना भएको थियो ।
उक्त प्रतियोगिताको पुरस्कार अहिलेसम्म नपाएको खेलाडीहरूले बताएका छन् । प्रतियोगिताको उपाधि भारतको हरियाणा स्पोटर््स क्लबले जितेको थियो । फाइनल खेलमा नेपाल पुलिस क्लबलाई पराजित गर्दै हरियाणाले उपाधि जितेको हो ।प्रधानमन्त्री कपमा प्रथम हुनेले पाँच लाख, दोस्रो हुनेले दुई लाख, तेस्रोलाई एक लाख र चौथोलाई ५० हजार रुपैयाँ पुरस्कारको व्यवस्था गरिएको थियो । बाँके जिल्ला भलिबल संघले हालसम्म टिमलाई पुरस्कार र उत्कृष्ट खेलाडीहरूलाई पनि पुरस्कार नदिएको हो ।
बाँके जिल्ला भलिबल संघले अघिल्लो कार्यकालमा भएको प्रतियोगिता भएका कारण यसको विषयमा आफूहरूले कुरा अघि बढाइ रहेको बताएको छ । संघका अध्यक्ष चिरन नन्दले आफूहरूले पुरस्कारका लागि अघिल्लो कार्यसमितिसँग सम्पूर्ण जानकारी लिएर खेलाडीलाई तत्काल पुरस्कार दिने वातावरण बनाउने बताए ।
‘अघिल्लो कार्यकालमा भएको प्रतियोगिता थियो । पुरस्कारको विषयमा त्यति जानकारी थिएन । खेलाडीले पुरस्कार नपाएको थाहा भयो अब छिट्टै पुरस्कार दिने व्यवस्था बनाउने छु,’ चन्दले भने । यता संघका पूर्व अध्यक्ष टीएस ठकुरीले आफूहरूले आर्थिक समस्याका कारण पुरस्कार समयमै दिन नसकेको बताए । आउने भन्ने ठाउँमा पैसा समयमै नउठ्दा पुरस्कार दिन नसकिएको बताए ।
‘आर्थिक समस्याले गर्दा हामीले समयमै पुरस्कार दिन सकेनौं । आउनु पर्ने ठाउँबाट पैसा समयमा नआउँदा पुरस्कारमा ढिलाइ भएको हो । नयाँ कार्यसमितिले पनि यो विषयलाई सकारात्मक रूपमा लिएर छिटै पुरस्कार दिने व्यवस्था मिलाउने छ,’ ठकुरीले भने ।
प्रतियोगिताका मूल आयोजक समितिका संयोजक एवं प्रदेश सांसद कृष्णा केसी (नमुना)ले आफूहरूले महिलाको प्रतियोगिता भएका कारण संयोजन मात्र गरेका तर आर्थिक पाटोमा जिम्मेवारी नलिएको बताइन् । अहिलेसम्म खेलाडीहरूले पुरस्कार नपाएको सुन्दा नराम्रो लागेको बताइन् ।
‘मलाई प्रतियोगिताको बाहिरी पाटोको व्यवस्थापनको जिम्मेवारी दिएको थियो । तर, आर्थिक पाटोको जिम्मेवारी सबै भलिबल संघले लिएको थियो । पुरस्कारको विषयमा खासै जानकारी भएन । खेलाडीले पुरस्कार नपाएको भन्ने सुन्दा नरमाइलो लाग्यो,’ केसीले भनिन् ।
गीत गाउँछन् तर यो सत्य होइन । विश्वभर फुटबल मैदानमा र बाहिर पेले नामका धेरै व्यक्तिहरू छन् । अफ्रिकाका चर्चित खेलाडी जसको नाम अबेदी र हो । हो, उनी अबेदी पेलेकोको नामले प्रसिद्ध छन्, उनले घाना र युरोपका धेरै क्लबहरू खेल्छन् ।
पेड्रो मोन्टेरो, इङ्गल्याण्डका एक केप भर्डियन डिफेन्डर जो २०००५ मा साउथ ह्याम्पटनबाट सामेल भए, उनी पेलेको नामबाट जान्छन् । यो नाम उनको बाल्यकाल मा दिइएको थियो । पेलेको ख्यातिको अनुमान यस तथ्यबाट गर्न सकिन्छ कि पेलेले बप्तिस्मा लिएको नाम एडसन पनि धेरै प्रसिद्ध भयो ।
ब्राजिलियन इन्स्टिच्युट अफ जियोग्राफी एन्ड स्ट्याटिस्टिक्सका अनुसार सन् १९५० को दशकमा ब्राजिलका ४३,५११ व्यक्तिलाई एडसन नाम दिइएको थियो । दुई दशकपछि पेलेको गोल १००० नाघेपछि यो नामको संख्या बढेर १,११,००० पुगेको थियो ।
राष्ट्रपति बन्न सक्ने राजा !
उनले ब्राजिलका फुटबलरहरूलाई आफ्नो क्लब छनोट गर्न थप स्वतन्त्रता दिने कानुन बनाउनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेले, जुन उनले खेल्दा सम्भव थिएन । (बिबिसी हिन्दीबाट)
